Με ποιο αντάλλαγμα η στροφή της Τουρκίας στο θέμα της Συρίας; Τί χάνει η Κύπρος και η Ελλάδα;

Η Τουρκία συνεργάστηκε με το καθεστώς Άσαντ, για να πετύχει μια οικονομικο-πολιτική ένωση στην περιοχή. Τώρα αλλάζει πολιτική και συστρατεύεται με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ (;) για την ανατροπή του Άσαντ. Τί ανταλλάγματα της έταξαν;

Του Σάββα Καλεντερίδη

Ενώ στην Ελλάδα η οικονομική κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη, έχοντας αναδείξει και τα τεράστια θεσμικά, πολιτικοκοινωνικά και τα προβλήματα στρατηγικής που αντιμετωπίζει η χώρα και ο Ελληνισμός, και ενώ η κρίση αυτή έχει γίνει ήδη και ευρωπαϊκή, αναδεικνύοντας τα επίσης σοβαρά προβλήματα συνοχής και στρατηγικής της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Αραβική Άνοιξη έχει αγγίξει τα σύνορα της Τουρκίας και ήδη έχει περάσει στην τουρκική επικράτεια, με τη μορφή καταυλισμού πολιτικών προσφύγων που κατέφυγαν εκεί από τη δοκιμαζόμενη Συρία.

Πριν όμως εξετάσουμε την κρίση στη Συρία, είναι σκόπιμο να παρουσιάσουμε μερικά στοιχεία από μια ανάλογη κρίση που είχε ξεσπάσει ακριβώς πριν από είκοσι χρόνια στα σύνορα Ιράκ-Τουρκίας.

Βρισκόμαστε στα 1990 και οι ΗΠΑ σχεδιάζουν την επίθεση εναντίον του Ιράκ. Οι ΗΠΑ προτείνουν στον Τουργκούτ Οζάλ, παράλληλα με τις συμμαχικές δυνάμεις των ΗΠΑ που θα επιτεθούν από το Νότο, να εισβάλει ο τουρκικός στρατός από Βορρά στο έδαφος του Ιράκ, με αντάλλαγμα τον έλεγχο του Κιρκούκ και της Μοσούλης από την Άγκυρα. Ο τότε αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ, Νετζίπ Τορουμτάι, εκφράζει τις αντιρρήσεις του, με το αιτιολογικό ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (ΤΕΔ) δεν έχουν την απαραίτητη δύναμη και εξοπλισμό για να θέσουν υπό τον έλεγχό τους μια τόσο εκτεταμένη περιοχή με μη φιλικό προς την Τουρκία πληθυσμό (Κούρδοι), και μπροστά στην επιμονή του Οζάλ παραιτείται. Τότε και άλλοι παράγοντες των ΤΕΔ εξέφρασαν τις έντονες αντιδράσεις τους στο όλο σχέδιο, αφού, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, ήταν φανερό ότι πίσω από την πρόταση των ΗΠΑ κρυβόταν ο σχεδιασμός της δημιουργίας ενός κουρδικού κράτους στο Β. Ιράκ, με τη συναίνεση και τη συνεργασία της Άγκυρας, κάτι που μελλοντικά νομοτελειακά θα προκαλούσε το διαμελισμό της ίδιας της Τουρκίας.

Τελικά, η Τουρκία δεν συμμετείχε ενεργά στην επιχείρηση «Καταιγίδα της Ερήμου», που έλαβε χώρα το 1991, αλλά αναγκάστηκε να δεχτεί μισό εκατομμύριο Κούρδους πρόσφυγες, που κατέφυγαν στην Τουρκία υπό το φόβο των αντιποίνων του Σαντάμ, αφού οι Κούρδοι στάθηκαν στο πλευρό των «εισβολέων» και των ΗΠΑ. Στη συνέχεια, η Τουρκία δέχτηκε την εγκατάσταση στο έδαφός της των δυνάμεων της πολυεθνικής «Δύναμης Σφυρί», η οποία εξασφάλισε την ομαλή και ασφαλή επιστροφή των Κούρδων προσφύγων στο Βόρειο Ιράκ και την προστασία τους από τις δυνάμεις του Σαντάμ επί δέκα χρόνια, με καθημερινές πτήσεις μαχητικών αεροσκαφών πάνω από τον 36^ο παράλληλο. Όλα αυτά τα χρόνια, με την φανερή υποστήριξη των ΗΠΑ (και τη μυστική του Ισραήλ) χτιζόταν με επιμέλεια το αυτόνομο κράτος του Κουρδιστάν, με έδρα την Ερμπίλ, ένα κράτος που μετά την ανατροπή του Σαντάμ, το 2003, έχει ισχυροποιηθεί και βαδίζει σταθερά προς την ανεξαρτησία.

Και τώρα ας εξετάσουμε τί γίνεται στη Συρία.

Εδώ και αρκετές εβδομάδες βρίσκεται σε εξέλιξη μια σοβαρή εσωτερική κρίση σε μια χώρα-ρυθμιστή των ισορροπιών και των εξελίξεων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, τη Συρία, η έκβαση της οποίας, όπως αναφέραμε σε προηγούμενο άρθρο μας, κυριολεκτικά θα κρίνει τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες και επιρροές στην περιοχή. Και αυτό γιατί σε περίπτωση που ανατραπεί το καθεστώς Άσαντ, το Ιράν θα απωλέσει τον πλέον σημαντικό και στρατηγικό σύμμαχό του στην περιοχή, δια του οποίου εξασφαλίζεται η υποστήριξη στη Χεζμπολλάχ του Λιβάνου και τη Χαμάς, που αποτελούν τα πιο σημαντικά -και μοναδικά- εργαλεία άσκησης πίεσης εναντίον του Ισραήλ. Δηλαδή, με άλλα λόγια, σε περίπτωση ανατροπής του καθεστώτος Άσαντ, το Ιράν αποκόπτεται από την περιοχή και παράλληλα το Ισραήλ απαλλάσσεται σε μεγάλο βαθμό από το μεγάλο πονοκέφαλο που ακούει στο όνομα Χεζμπολλάχ, Χαμάς, και κατά κάποιο τρόπο από τη Συρία.

Όμως, αυτός που ανησυχεί από τις εξελίξεις στη Συρία δεν είναι μόνο το Ιράν, είναι και η Τουρκία, η οποία, σημειωτέον, είχε συνάψει στενή στρατηγική σχέση με τη Συρία και το καθεστώς Άσαντ, μια σχέση που πολυδιαφημίστηκε, αφού ο Νταβούτογλου έφθασε στο σημείο να μιλήσει μέχρι και για οικονομική και πολιτική ένωση της περιοχής. Όταν ξέσπασε η κρίση στη Συρία, η Άγκυρα κράτησε στάση υπέρ του Άσαντ, όπως έκανε και στην περίπτωση του Μπεν Αλί, στην Τυνησία, του Μουμπάρακ, στην Αίγυπτο και του Καντάφι στη Λιβύη. Και στις τρεις προηγούμενες περιπτώσεις, όταν οι εξεγερμένοι επικράτησαν, η στάση της Άγκυρας άλλαξε, δίνοντας το δικαίωμα στους Άραβες να χαρακτηρίσουν την πολιτική της Τουρκίας ευκαιριακή και καιροσκοπική.

Στην περίπτωση της Συρίας, στην αρχή της εξέγερσης, φάνηκε ότι η Άγκυρα θα τηρήσει διαφορετική στάση και θα συνεχίσει να στηρίζει τον Άσαντ μέχρι το τέλος, αφού η Τουρκία είχε επενδύσει πολλά στις τουρκοσυριακές σχέσεις, κυρίως για την από κοινού με Δαμασκό και Τεχεράνη αντιμετώπιση του Κουρδικού, που βήμα-βήμα τυλίγεται ως βραχνάς στις τρεις ως άνω πρωτεύουσες, που παρότι έχουμε εισέλθει στον 21^ο αιώνα, συνεχίζουν να κρατούν υπόδουλους 30 εκατομμύρια Κούρδους. Ενώ λοιπόν οι Ερντογάν και Νταβούτογλου τις πρώτες μέρες της κρίσης στάθηκαν στο πλευρό του Άσαντ, από ένα σημείο και μετά αποστασιοποιήθηκαν, για να φθάσει στο σημείο η Τουρκία να φιλοξενήσει σύσκεψη της ηγεσίας των εξεγερμένων, ενώ το συριακό καθεστώς μιλά φανερά για εμπλοκή της Τουρκίας στην εξέγερση, ακόμα και για μεταφορά εφοδίων και όπλων από την Τουρκία στους εξεγερμένους.

Σχεδόν ταυτόχρονα με την αλλαγή στάσης της Άγκυρας, πάνω από δέκα χιλιάδες πρόσφυγες, για να αποφύγουν τις δυνάμεις ασφαλείας και το στρατό του Άσαντ, που συγκεντρώθηκε στην περιοχή, πέρασαν τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας και εγκαταστάθηκαν σε καταυλισμούς προσφύγων στο Χατάι (Αντιόχεια), το οποίο για πολλούς στη Συρία αποτελεί συριακό έδαφος. Ήταν τέτοια δε η στροφή της πολιτικής της Άγκυρας, που, συντασσόμενη απολύτως με την πολιτική της Ουάσιγκτον, επέτρεψε την επίσκεψη της Αντζελίνας Τζολί στους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στον καταυλισμό του Χατάι, για την κατάλληλη και απαραίτητη «ευαισθητοποίηση» της παγκόσμιας κοινής γνώμης για ό,τι πρόκειται να επακολουθήσει. Η στροφή μάλιστα της Άγκυρας προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση όχι μόνο της Δαμασκού αλλά και της Τεχεράνης, η οποία δήλωσε ότι σε περίπτωση που χρησιμοποιηθούν βάσεις στο έδαφος της Τουρκίας για αεροπορικές επιχειρήσεις ή για εισβολή στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στη Συρία, το Ιράν θα κτυπήσει τις βάσεις αυτές και την ίδια την Τουρκία.

Η κυβέρνηση Ερντογάν παραμένει σιωπηλή στις επικρίσεις που δέχεται για τη στροφή της αυτή, επικρίσεις που προέρχονται και από διαφόρους κύκλους στην Τουρκία, που θεωρούν ότι η πολιτική αυτή θα επιταχύνει τις εξελίξεις στη Συρία, εξελίξεις που είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν στη δημιουργία ενός δεύτερου αυτόνομου κουρδικού κράτους στο συριακό έδαφος. Και αυτό που εντείνει ακόμα περισσότερο τις ανησυχίες των κύκλων αυτών, είναι το γεγονός ότι το κράτος αυτό θα συνορεύει και εν δυνάμει μπορεί άνετα να ενωθεί με το αυτόνομο κουρδικό κράτος στο Βόρειο Ιράκ και τους πιο επικίνδυνους για απόσχιση νομούς της Τουρκίας (Μάρντιν-Σίρνακ-Χακιάρι), όπου το ΑΚΡ δεν κατάφερε να εκλέξει ούτε έναν βουλευτή στις πρόσφατες εκλογές, αφού το ΡΚΚ εκεί συγκεντρώνει ποσοστά που ξεπερνούν το 95%.

Η περίπτωση της Συρίας είναι ενδεικτική της επιρροής που συνεχίζει να ασκεί η Ουάσιγκτον στην πολιτική της Άγκυρας και μάλιστα σε ένα τόσο σοβαρό θέμα, που σχετίζεται με την ίδια την ακεραιότητα της Τουρκίας. Προφανώς έχουν δοθεί εγγυήσεις, διαβεβαιώσεις και ανταλλάγματα, για να κάνει 180 μοίρες στροφή η Άγκυρα για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Το όλο θέμα, εκτός της Τουρκίας, αφορά άμεσα Ελλάδα και Κύπρο, ειδικά στο ζήτημα των ανταλλαγμάτων, και πραγματικά αξίζει να το παρακολουθούμε στενά. Αφού εκτός από το γενικό γεωπολιτικό και στρατηγικό ενδιαφέρον, υπάρχουν δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία ως αντάλλαγμα η Τουρκία αναλαμβάνει σοβαρό ρόλο στην μετά Καντάφι Λιβύη, με την οποία εκκρεμεί η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ελλάδα, ενώ υπάρχουν και δημοσιεύματα που θέλουν την Τουρκία και το Ισραήλ να κάνουν μυστικές διαπραγματεύσεις, για να εμπλακεί και η Τουρκία στο θέμα της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη ΝΑ Μεσόγειο, από το οποίο μέχρι τώρα ήταν αποκλεισμένη. Αν συμβαίνουν τα παραπάνω, και για την πρώτη και για τη δεύτερη περίπτωση, πρέπει να σημάνει συναγερμός σε Αθήνα-Λευκωσία, αφού κάτι τέτοιο θα περιπλέξει τα πράγματα, θα προσθέσει ένα επιπλέον πρόβλημα στο θέμα της οριοθέτησης της ΑΟΖ Ελλάδος-Λιβύης. Πέραν αυτού, θα θέσει εν αμφιβόλω και την πολυδιαφημισμένη συμμαχία Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ, με προφανή πλέον τον επαπειλούμενο σοβαρό κίνδυνο στα ζωτικά συμφέροντα της Κύπρου και της Ελλάδος, σε μια περίοδο που η χώρα μας είναι αποδυναμωμένη σε βαθμό που να επηρεάζεται σοβαρά η δυνατότητα άσκησης επιρροής σε διεθνές επίπεδο, ακόμα και εξυπηρέτησης των σοβαρών αναγκών που αντιμετωπίζει η εθνική μας άμυνα.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ