Η νεο-οθωμανική (εξωτερική) πολιτική της Τουρκίας

ΒΗΜΑΗ «Υψηλή Πύλη», τα «Οθωμανικά Βαλκάνια» και η πορεία προς την Ευρώπη.Η τριανδρία Ερντογάν- Γκιουλ- Νταβούτογλου οραματίζεται για την Αγκυρα τον ρόλο της περιφερειακής υπερδύναμης

Ο ΡΟΛΟΣτης περιφερειακής υπερδύναμης, η οποία θα έχει κομβικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις, είναι ο μεγάλος στόχος της τριανδρίας Ερντογάν- Γκιουλ- Νταβούτογλου στην Τουρκία. Η πρόσφατη αποστροφή του τούρκου πρωθυπουργού ότι η Δύση «δεν συμπεριφέρεται δίκαια στο Ιράν», οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών για τα «Οθωμανικά Βαλκάνια» και η επίσκεψη Γκιουλ στη Σερβία, η πρώτη τούρκου προέδρου μετά το 1986, υπήρξαν τα τρία νεότερα επεισόδια της υπερκινητικής διπλωματίας που ακολουθεί η «Υψηλή Πύλη» από τότε που ανήλθε στην εξουσία το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το 2002.

Η νέα εξωτερική πολιτική της Αγκυρας, την οποία έχει σχεδιάσει ο ίδιος ο τούρκος
υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου από την εποχή που εργαζόταν στο γραφείο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αποτελεί μείγμα του μεταπολεμικού δυτικού της προσανατολισμού και της οθωμανικής κληρονομιάς της. Αυτός ο συνδυασμός τής προσδίδει «στρατηγικό βάθος» (ο ομώνυμος τίτλος του βιβλίου του Νταβούτογλου), επιτρέποντάς της να διεκδικεί ρόλο γέφυρας Δύσης- Ανατολής και να προπαγανδίζει την πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες. Η τουρκική κυβέρνηση αισθάνεται επίσης αναβαθμισμένη μετά και την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα τον περασμένο Απρίλιο. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση θεωρεί την Τουρκία «κομβικό κράτος» για τους σχεδιασμούς της. Για αυτό και αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο στις 7 Δεκεμβρίου.

Πώς συμβιβάζεται η νεοοθωμανική αντίληψη με τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Αγκυρας; «Είναι δύσκολο να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα» σχολιάζουν διπλωματικοί παράγοντες. «Αυτό που μάλλον είναι σίγουρο», προσθέτουν, «είναι ότι η Αγκυρα πείθεται όλο και περισσότερο ότι αρκετές ευρωπαϊκές χώρες,κυρίως η Γαλλία και η Γερμανία, δεν επιθυμούν να ενταχθεί πλήρως στην ΕΕ.Και επιχειρεί να ισχυροποιηθεί εν όψει ενδεχομένου ειδικής σχέσης για να συνομιλήσει με τις Βρυξέλλες ως ίσος προς ίσον».

«Αναρωτιέται κανείς πώς συνδυάζονται τα Οθωμανικά Βαλκάνια με τη διακηρυσσόμενη φιλοδοξία της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση» σχολίαζαν προσφάτως διπλωματικές πηγές, ερωτώμενες για τα όσα δήλωσε προσφάτως ο κ. Νταβούτογλου σε διάλεξή του στο Σαράγεβο της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης. Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών παραδέχθηκε ότι «επιθυμούμε μια νέα Βαλκανική που θα θεμελιώνεται στις πολιτικές αξίες, την οικονομική αλληλεξάρτηση,τη συνεργασία και την πολιτιστική αρμονία.Ολα αυτά εξασφαλίζονταν στα Οθωμανικά Βαλκάνια. Εμείς θα αναβιώσουμε την εποχή αυτή».

Εκμεταλλευόμενη και την προεδρία που ασκεί το τρέχον έτος στο φόρουμ της Διαβαλκανικής Συνεργασίας (SΕΕCΡ), η Αγκυρα έχει επιστρέψει δυναμικά στην περιοχή. Αυτός ο διπλωματικός οργασμός δεν έχει διαφύγει της νέας ελληνικής κυβέρνησης και ήδη ο πρωθυπουργός κ. Γ. Παπανδρέου έχει δώσει το στίγμα ότι η Αθήνα πρέπει να ενεργοποιηθεί. Η πρότασή του για έναν «οδικό χάρτη» αναθέρμανσης της ευρωπαϊκής προοπτικής των Βαλκανίων εντάσσεται και στο πλαίσιο ανάσχεσης της δραστηριότητας της Αγκυρας. Τρία είναι τα σημεία στα οποία έχει εστιάσει η Αγκυρα την προσοχή της στα Βαλκάνια. Κατ΄ αρχήν, η ενίσχυση των διμερών σχέσεων Τουρκίας και πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓΔΜ) είναι εντυπωσιακή. Ο σκοπιανός πρόεδρος Γκεόργκι Ιβανόφ επισκέφθηκε πρόσφατα την Τουρκία και του επιφυλάχθηκε εντυπωσιακή υποδοχή. Ο άξονας Αγκυρας- Σκοπίων, ιδιαίτερα σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, ισχυροποιείται. Πριν από μερικούς μήνες ο τούρκος Α/ΓΕΕΘΑ στρατηγός Ιλκέρ Μπασμπούγ επισκέφθηκε τα Σκόπια, ενώ η Αγκυρα είναι ο βασικότερος - μετά τις ΗΠΑ- υποστηρικτής της ένταξης της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ.

Αυξημένη ευαισθησία δείχνει η Αγκυρα για τη Βοσνία, λόγω και του μουσουλμανικού της πληθυσμού. Μάλιστα, η Τουρκία έχει ήδη υποβάλει υποψηφιότητα για να αναλάβει την ηγεσία της ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης στη χώρα. Σημειωτέον, ότι η Τουρκία δεν είναι μέλος της ΕΕ! Υπήρξε επίσης μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, κατανοώντας προφανώς ότι η συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε μελλοντικά να την ευνοήσει στην περίπτωση της Κύπρου. Με άγρυπνο μάτι παρακολουθεί επίσης την κατάσταση της τουρκικής μειονότητας στη Βουλγαρία και βέβαια της μουσουλμανικής στη Θράκη.

ΗΜέση Ανατολή είναι το έτερο μείζον πεδίο όπου η Αγκυρα πρωταγωνιστεί. Τα όσα δήλωσε ο κ. Ερντογάν για το Ιράν (με το οποίο υπογράφτηκε σειρά συμφωνιών κυρίως στον ενεργειακό τομέα) είναι το λιγότερο. Η Τουρκία έχει αναβαθμίσει ραγδαία τις σχέσεις της με τη Συρία, με την οποία ήδη πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνάντηση του Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας και προγραμματίζονται κοινές στρατιωτικές ασκήσεις. Το γεγονός αυτό, συνδυαζόμενο με την πρόσφατη διαμάχη με το Ισραήλ σχετικά με τη συμμετοχή του τελευταίου στην πολυεθνική στρατιωτική άσκηση «Αετός της Ανατολίας» επιβεβαίωσε, σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους, «την πάγια τακτική της Αγκυρας να προβαίνει σε απρόβλεπτες κινήσεις τις οποίες αργότερα εξαργυρώνει» . Και υπενθύμιζαν την άρνησή της το 2003 να συναινέσει στη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων προς το Ιράκ.

Μεταξύ των... ανταλλαγμάτων που έλαβε από τους Αμερικανούς για τη στάση της αυτή ήταν η υποστήριξή τους στον αγώνα κατά των Κούρδων του ΡΚΚ που εδρεύουν στο Βόρειο Ιράκ. Η υποστήριξή της στην εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ της επέτρεψε να προσεγγίσει κυρίως τους σουνίτες της χώρας, ενώ στις 15 Οκτωβρίου ο κ. Ερντογάν επισκέφθηκε τη Βαγδάτη και υπέγραψε περίπου 40 συμφωνίες. Το Ιράκ αποτελεί «Ελντοράντο» για τις τουρκικές επιχειρήσεις σε πολλούς τομείς, μεταξύ των οποίων οι κατασκευές, η ενέργεια και η διαχείριση των υδάτινων πόρων.

ΣτονΚαύκασο, η υπογραφή των πρωτοκόλλων με την Αρμενία για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων και άνοιγμα των συνόρων χαιρετίστηκε ως συνεισφορά στην περιφερειακή σταθερότητα. Παράλληλα, η Αγκυρα είναι πολύ προσεκτική σε ό,τι αφορά τη Ρωσία. Οι οικονομικές και ενεργειακές σχέσεις των δύο χωρών σημειώνουν μεγάλη άνθηση. Ωστόσο, έμπειροι παράγοντες υπενθυμίζουν ότι «οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούν την Τουρκία ανάχωμα της ρωσικής επιρροής στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία. Οι Ρώσοι το γνωρίζουν. Η τουρκοαρμενική προσέγγιση δεν θα γινόταν χωρίς τη σιωπηρή συγκατάθεσή τους. Η επιρροή τους στο Ερεβάν διατηρείται. Και την ίδια στιγμή, το Αζερμπαϊτζάν τους έχει προσεγγίσει επειδή θεωρεί ότι η Τουρκία το εγκατέλειψε στη διαμάχη με την Αρμενία για το Ναγκόρνο- Καραμπάχ»