ΝΤΑΒΟΥΤΟΓΛΟΥ Ο Μεγάλος Βεζύρης της τουρκικής πολιτικής

Tου Σάββα Ιακωβίδη
Οι φοιτητές Διεθνών Σχέσεων διδάσκονται, μεταξύ άλλων ωραίων θεωριών, ότι οι δημοκρατίες δεν πολεμούν μεταξύ τους, επειδή διαπνέονται από τα ίδια δημοκρατικά, φιλελεύθερα ιδεώδη.

Ο διάλογος, η συναίνεση και ο συμβιβασμός είναι τα εργαλεία της συνεννόησης και συνεργασίας. Τρανό παράδειγμα, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που για πάνω από 50 χρόνια δεν πολέμησαν μεταξύ τους. Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, από πλευράς Ελλάδας και κατ’ επέκτασιν και της Κύπρου, αναπτύχθηκε ένας βολικός μύθος, που καλλιεργήθηκε από την κυβέρνηση Σημίτη-Παπανδρέου.

Ότι, δηλαδή, μια ευρωπαϊκά προσανατολισμένη και αγκυροβολημένη Τουρκία είναι προς το συμφέρον του Ελληνισμού.

Με άλλα λόγια, ο ίδιος βολικός μύθος υπέβαλλε ότι, αν η Τουρκία ενταχθεί στην ΕΕ, θα παύσει να έχει επιθετικές ή κατακτητικές βλέψεις, θα στομώσει τις διεκδικήσεις της και θα καταστεί ένα ειρηνόφιλο κράτος, με δημοκρατικές δομές και εξευρωπαϊσμένες κοινωνικές υποστρώσεις. Αυτός ο μύθος, όμως, καταρρίπτεται και διαλύεται από την τουρκική εξωτερική πολιτική των τελευταίων οκτώ χρόνων, δηλαδή από της εμφάνισης στο πολιτικο-διπλωματικό προσκήνιο του Αχμέτ Νταβούτογλου, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων και μέντορα του Τούρκου Πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν και νυν υπουργού Εξωτερικών. Είναι ο Μεγάλος Βεζύρης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Καλά κάνουν οι ηγέτες του Ελληνισμού να μελετήσουν προσεκτικά το όραμά του. Θα τρομάξουν!

«Κεντρικός παίχτης»
Σε ομιλία του, που έγινε στην πόλη Μάρτιν, της νοτιοανατολικής Τουρκίας, σε συνέδριο Τούρκων πρέσβεων (4-10.1.2010), ο Νταβούτογλου ανέλυσε το όραμά του για την τουρκική εξωτερική πολιτική και «γιατί η Τουρκία θα γίνει κεντρικός παίχτης στην παγκόσμια τάξη, που τώρα μορφοποιείται στον κόσμο». Εννοεί, προφανώς, μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, την παντοκρατορία των ΗΠΑ και την αμφισβήτησή της από άλλες, αναδυόμενες μεσαίες δυνάμεις, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Βραζιλία, η Γερμανία, η Γαλλία.

Ο καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Παν. Ήφαιστος, σε άρθρο του στο αθηναϊκό «Έθνος» (15.5.2010), σημειώνει χαρακτηριστικά: «Όποιος διαβάσει το στρατηγικό βάθος, θα καταλάβει δύο κύριες πτυχές της συγκαιρινής τουρκικής στρατηγικής.

Πρώτον, ότι η κοσμοθεωρία και ο στρατηγικός σχεδιασμός των Τούρκων ηγετών όχι μόνο δεν είναι αβάσιμος, αλλά επιπλέον έχει πιάσει το σφυγμό των διεθνών εξελίξεων. Το γεγονός, δηλαδή, ότι ο παλιός μοντερνιστικός κόσμος παρακμάζει και ότι ο κόσμος των εθνών γεννιέται.

Δεύτερον, ότι η εκπλήρωση των σκοπών της νεο-οθωμανικής στρατηγικής και κοσμοθεωρίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Για λόγους που αφορούν την εσωτερική πολιτική ζωή, το Κουρδικό και αστάθμητους διεθνοπολιτικούς παράγοντες, είναι μια ριψοκίνδυνη σχοινοβασία».

Ποιος είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος της Τουρκίας, όπως τον διαζωγράφισε ήδη ο Νταβούτογλου σε άρθρα, αναλύσεις και στο βιβλίο του; Η Τουρκία, από περιφερειακή δύναμη, που ήδη αναγνωρίζεται, να καταστεί μέχρι το 2023 και παγκόσμια υπερδύναμη.

Θέλει να έχει λόγο στην παγκόσμια τάξη και ποιους εκπροσωπεί
Ο Νταβούτογλου, στην ομιλία του στους Τούρκους πρέσβεις, αναφέρθηκε στην έννοια του «συμπατριωτισμού», δηλαδή σε όλους εκείνους τους λαούς, τουρκογενείς και άλλους, που ήταν παλιά υπόδουλοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και που σήμερα έχουν έναν σημαντικό εκπρόσωπο: Την Τουρκία! «Εμείς τους εκπροσωπούμε», κομπάζει ο Νταβούτογλου επειδή, λέγει, «ο αρχαίος πλούτος (!!) που έχουμε μας κάνει να συναντιόμαστε με όλους τους πολιτισμούς της Ανατολής». Αφού αναφέρει ότι στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι να ενταχθεί στην ΕΕ, διαβεβαιώνει: «Αλλά ποτέ δεν θα παραμελήσουμε τους δεσμούς μας με την Ασία, τις επαφές μας στη Μέση Ανατολή, τις ρίζες μας στα Βαλκάνια, ούτε στον Καύκασο και την Αφρική. Γιατί όσο πιο συμμετοχικά μπορέσουμε να τους εκπροσωπήσουμε (όλους αυτούς τους λαούς), στον ίδιο βαθμό θα μπορέσουμε να έχουμε λόγο στην παγκόσμια τάξη».

Όπως ο Παν. Ήφαιστος σημειώνει, «η στρατηγική Νταβούτογλου είναι ένα μεγάλο τουρκικό στοίχημα. Επιχειρεί να αντλήσει δυνάμεις, ενώνοντας πολλά ταυτόχρονα νήματα συγγενικών λαών σε όλο το ιστορικό και γεωγραφικό βάθος. Ανατολικά επιχειρεί να σταθεροποιήσει ένα πλέγμα συμμαχιών με το πλέγμα κοινωνιών και κρατών που μέχρι πρότινος βρίσκονταν κάτω από τον δυτικό αποικιοκρατικό ζυγό, και που σήμερα αναζητούν κοσμοθεωρητικούς και πολιτικούς προσανατολισμούς. Στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο απερίφραστα περιγράφει τον τρόπο που τα ''κατάλοιπα των Οθωμανών'' στις διάφορες χώρες θα αποτελέσουν την αφορμή για ριζικές ανακατατάξεις, που τίποτα δεν αποκλείουν».

Ο Τούρκος πολιτικός επιστήμονας Χουσεϊν Μπακσί είναι ωμός και κυνικός στις επισημάνσεις του:
«Αντί να χάνει χρόνο μακριά από τη δράση, η Τουρκία οφείλει», λέγει, «να γίνει πιο επιθετική - με τη θετική έννοια: Οφείλει να κάνει την παρουσία της αισθητή παντού και να συμβάλει στις περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι οι 51 συμφωνίες, που η Τουρκία υπέγραψε με τη Συρία, οι 48 συμφωνίες με το Ιράκ, το ανεπιτυχές άνοιγμα προς την Αρμενία, το άνοιγμα προς τους Κούρδους του Β. Ιράκ, η διαμεσολάβηση μεταξύ Συρίας-Ισραήλ, η παρεμβολή υπέρ της Χαμάς και το «νέο όραμα που θέλουμε να εγκαθιδρύσουμε στη Μέση Ανατολή», λέγει ο Νταβούτογλου και που «βρίσκει απήχηση σε κάθε γωνιά του κόσμου». Πόση απήχηση βρίσκει αυτό το όραμα; Στους Άραβες εμφανώς είναι αποδεκτό, αφού τώρα μιλούν για το «τουρκικό μοντέλο». Η μόλις πρόσφατη παρεμβολή της Τουρκίας προς το Ιράν, με τη Βραζιλία, για το θέμα των πυρηνικών της σχεδίων, εντάσσεται στην πολυδιάστατη τουρκική εξωτερική πολιτική.

Όπως σημειώσαμε σε παλαιότερες αναλύσεις μας, κύριος άξονας της πολιτικής του στρατηγικού βάθους, που διασαλπίζει ο Νταβούτογλου, είναι εκείνη περί «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες της Τουρκίας.

«…Ύστατες υποχωρήσεις»
Ποια είναι η πολιτική της Τουρκίας, όπως την καταγράφει ο Νταβούτογλου, έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου; Αφού παραδέχεται ότι η Τουρκία έκανε στρατηγικά λάθη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν μπόρεσε να ανακτήσει τα Δωδεκάνησα και να διαμορφώσει την κατάσταση στο Αιγαίο, γράφει: «Η εγγύτητα ενός σημαντικού μέρους των ελληνικών νησιών στη μικρασιατική ακτή σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρησιακή βάση εναντίον της Μικράς Ασίας, και η περικύκλωση των υδάτινων διαδρόμων, που εξασφαλίζουν το πέρασμα από την Προποντίδα στη Μεσόγειο, από αυτά τα νησιά, αξιολογούνται από την Τουρκία ως ένα πολύ σοβαρό κενό ασφάλειας. ...Στην περίπτωση που ισχύσει η εφαρμογή των 12 ν.μ., η Τουρκία στην πράξη δεν θα έχει πρόσβαση στο Αιγαίο χωρίς την άδεια της Ελλάδας».

»...Οι εντάσεις που υφίστανται στις σχέσεις με την Ελλάδα πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου, στο πλαίσιο μιας γενικής θαλάσσιας στρατηγικής στο Αιγαίο, δεδομένου ότι η χώρα αυτή, θεωρώντας ως μη ικανοποιητικό το ισχύον καθεστώς που περιορίζει το ζωτικό χώρο της Τουρκίας, ακολουθεί μία επεκτατική πολιτική. Και το σημαντικότερο μέσο για να επιτευχθεί αυτό, είναι η απόκτηση από μέρους της Τουρκίας ενός ισχυρού εμπορικού στόλου, που θα της επιτρέπει να χρησιμοποιεί με πιο δραστήριο τρόπο τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο. ...Η Τουρκία, εξαιτίας των προηγούμενων σοβαρών διπλωματικών παραλείψεων, έχει ήδη φτάσει στο ύστατο σημείο υποχωρήσεων στο Αιγαίο. Μετά από αυτό, κάθε συμβιβασμός που θα γίνει μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, που ενδέχεται να φθάσουν ακόμη και ώς την εξαφάνιση του ζωτικού χώρου της Τουρκίας στο Αιγαίο και κατ’ επέκτασιν του χώρου που κινείται στον άξονα Μεσόγειος-Εύξεινος Πόντος».

Η Κύπρος, ζωτική για την Τουρκία
Ο Νταβούτογλου είναι αποκαλυπτικός για τους τουρκικούς σχεδιασμούς για την Κύπρο. Γράφει: «Το Κυπριακό δεν είναι ούτε ένα συνηθισμένο τουρκοελληνικό εθνοτικό ζήτημα ούτε απλώς μια χρονίζουσα τουρκοελληνική ένταση. Η Τουρκία, που κατέχει μία θέση που επηρεάζεται άμεσα από όλες αυτές τις ισορροπίες, είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει την επί του Κυπριακού πολιτική της έξω από το περιορισμένο πλαίσιο των τουρκοελληνικών σχέσεων. Το Κυπριακό μετατρέπεται με μία συνεχώς και αυξανόμενη ταχύτητα σε ένα ζήτημα Ευρασίας και Μέσης Ανατολής-Βαλκανίων (Δυτικής Ασίας-Ανατολικής Ευρώπης). Η πολιτική επί του Κυπριακού πρέπει να τεθεί σε ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο, σύμφωνο προς το ήδη διαμορφωμένο νέο (διεθνές) στρατηγικό πλαίσιο(…).

»Ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί, που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου». Και τι κάνουν οι Τούρκοι, διερωτάται ο Παν. Ήφαιστος, εναντίον όποιου επιχειρεί να ανατρέψει τη στρατηγική ανάδειξη της Τουρκίας σε υπερδύναμη; «Η Τουρκία», υπογραμμίζει ο Νταβούτογλου, «πρέπει να είναι προετοιμασμένη, ώστε να απαντήσει με την απαιτούμενη σκληρότητα σε κάθε γεγονός που απειλεί τους στρατηγικούς της υπολογισμούς». Και με την αλαζονεία και υπεροψία που της δίνει η ανάδειξή της σε σημαντικό στρατηγικό, ενεργειακό, οικονομικό και γεωπολιτικό εταίρο των ισχυρών, περιλαμβανομένης και της ΕΕ.

ΣΗΜΕΡΙΝΗ