«Τυφλές» οι αυτόματες περικοπές των δημοσίων δαπανών

 

 

Γιώργος Κύρτσος

Η εκταμίευση των τριών τελευταίων δόσεων για το 2012 του προγράμματος χρηματοδότησης του ελληνικού Δημοσίου από τους πιστωτές του στηρίζεται σε ένα σύνθετο πολιτικό συμβιβασμό.
Η ελληνική πλευρά δέχεται ότι απέτυχε στη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών κατά τη μνημονιακή περίοδο και προσυπογράφει την επιβολή ιδιαίτερα αυστηρού ελέγχου, που μπορεί να οδηγήσει και στην αυτόματη εφαρμογή ισοδύναμων δημοσιονομικών μέτρων, σε περίπτωση μεγάλης απόκλισης από τους στόχους του προγράμματος. Οι πιστωτές του ελληνικού Δημοσίου συνεχίζουν τη χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος «διάσωσης», έχοντας την ικανοποίηση ότι τους παρέχονται –στα χαρτιά τουλάχιστον– πρόσθετες εγγυήσεις για τη σωστή εφαρμογή του. Η ενίσχυση των ελέγχων είναι ιδιαίτερα πολύτιμη για την κυβέρνηση της κ. Μέρκελ, η οποία απευθύνεται σε μια καχύποπτη έναντι της Ελλάδας γερμανική κοινή γνώμη.
Το ερώτημα είναι εάν ο πολιτικός συμβιβασμός θα οδηγήσει σε ένα θετικό οικονομικό και δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Το πιθανότερο είναι πως όχι, χωρίς όμως να μπορεί να αποκλειστεί μια ευχάριστη έκπληξη.

Το παράδειγμα των ΟΤΑ

Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούν οι ΟΤΑ στο αρκετά περιορισμένο πρόγραμμα «διαθεσιμότητας» υπαλλήλων που προσλήφθηκαν χωρίς να περάσουν από τη διαδικασία του ΑΣΕΠ και στερούνται ανώτερης ή ανώτατης παιδείας είναι ενδεικτικός των δυσκολιών εφαρμογής του τρίτου μνημονίου.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις απορρίπτουν την πρόταση των πιστωτών του ελληνικού Δημοσίου για απολύσεις στη δημόσια διοίκηση, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα της οικονομίας και την τοπική αυτοδιοίκηση. Εάν είχαν γίνει αυτές οι απολύσεις στο ξεκίνημα της εφαρμογής της πολιτικής των μνημονίων, θα είχε αποσυμφορηθεί το Δημόσιο από κομματικούς αργόμισθους, θα είχαν βελτιωθεί τα δημόσια οικονομικά και θα είχε περιοριστεί κάπως η πίεση που ασκείται στον ιδιωτικό τομέα για τη χρηματοδότηση του Δημοσίου, θα είχε επιβληθεί μια στοιχειώδης αξιοκρατία και εργασιακή πειθαρχία μεταξύ των δημοσίων υπαλλήλων και θα είχε σταλεί το σωστό μήνυμα στους πιστωτές μας. Οι τελευταίοι δεν κατανοούν την ελληνική ιδιαιτερότητα, που μετατρέπει όσους απασχολούνται στο Δημόσιο και τις παραφυάδες του σε «ιερές αγελάδες» σε βάρος όσων απασχολούνται στον παραγωγικό ιδιωτικό τομέα της οικονομίας.
Η ελληνική κοινή γνώμη δέχεται την άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων και ένα λογικό περιορισμό στο συνολικό αριθμό τους. Τα επιτελεία, όμως, της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ θέλουν να περάσουν το μήνυμα ότι είναι σε θέση να προστατεύσουν την παραδοσιακή εκλογική πελατεία τους από τους περιορισμούς και τον οικονομικό καταναγκασμό του μνημονίου. Δίνουν μια μάχη τακτικής. Από τη μία πλευρά προσπαθούν να μετατρέψουν τις απολύσεις σε «διαθεσιμότητα» για να περιορίσουν το πολιτικό, εκλογικό κόστος μεταξύ της πελατείας που τους απέμεινε και από την άλλη να πείσουν την τρόικα ότι θα κάνουν στο τρίτο μνημόνιο τις δραστικές περικοπές δαπανών που απέφυγαν στο πρώτο και στο δεύτερο.
Η μάχη τακτικής που δίνουν τα κυβερνητικά κόμματα οδηγεί στην αποθράσυνση των εκπροσώπων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι έχουν φτάσει στο σημείο να λένε «όχι» ακόμη και σε σχετικά περιορισμένες «διαθεσιμότητες», παρά το γεγονός ότι έχουν προσλάβει δεκάδες χιλιάδες υπαλλήλους χωρίς ουσιαστικά προσόντα και εκτός διαδικασίας ΑΣΕΠ. Είναι τόσο ασφυκτικός ο έλεγχος που ασκούν οι κομματικές, συνδικαλιστικές οργανώσεις στο χώρο των ΟΤΑ, ώστε ακόμα και δήμαρχοι οι οποίοι έχουν σύγχρονες αντιλήψεις για τη διαχείριση, όπως ο κ. Μπουτάρης και ο κ. Καμίνης, υποχρεώνονται να ακολουθήσουν τη δυναμική που αναπτύσσεται στο χώρο ευθύνης τους και να στηρίξουν το κομματικό, συνδικαλιστικό αίτημα για μη εφαρμογή της «διαθεσιμότητας».

Οι εστίες της κακοδιαχείρισης

Οι ΟΤΑ είναι μία από τις βασικές εστίες κακοδιαχείρισης του δημόσιου χρήματος που στέκονται εμπόδιο στη δημοσιονομική εξυγίανση και στην επίτευξη του στόχου των μνημονίων. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των εργαζόμενων στην αποκομιδή σκουπιδιών στο Δήμο της Αθήνας, οι περισσότεροι από τους οποίους διορίζονται σε αυτή τη δύσκολη και ευαίσθητη υπηρεσία για να προωθηθούν στη συνέχεια σε μια άνετη και κατά κανόνα άχρηστη γραφειοκρατική δουλειά. Η απαράδεκτη διαχειριστική κατάσταση στους ΟΤΑ δημιουργήθηκε, βέβαια, με ευθύνη του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, που σε αυτή τη φάση έχουν αναλάβει ρόλο ζηλωτών του μνημονίου, χωρίς να υπάρχει εγγύηση ότι τα στελέχη τους πιστεύουν σε αυτά που λένε και πως η κυβέρνηση θα εφαρμόσει την πολιτική που περιγράφει η ηγεσία της. Από τη στιγμή που ο παραδοσιακός δικομματισμός αδυνατεί να ελέγξει την κατάσταση στον χώρο των ΟΤΑ, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγηθούμε σε μεγάλες αποκλίσεις από τους στόχους του μνημονίου. Θα συνεχιστεί μια ιδιόμορφη λευκή απεργία και υπηρεσίες μεγάλης σημασίας θα υπολειτουργούν, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην υστέρηση των εσόδων και στην αύξηση των δημοσίων δαπανών.
Ο παραδοσιακός δικομματισμός, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, δραστηριοποιείται στους ΟΤΑ εναντίον του συστήματος που ο ίδιος δημιούργησε, εξακολουθεί όμως την παραδοσιακή κομματική διαχείριση στο χώρο των ασφαλιστικών ταμείων, που έχει πολλαπλάσια οικονομική σημασία. Στη διοίκηση του ΕΟΠΥΥ προωθήθηκε ένας «γαλάζιος» πολιτευτής ο οποίος έχει περάσει και από τη διοίκηση του ΟΓΑ. Αντικατέστησε έναν έμπιστο του «πράσινου» συστήματος ο οποίος πριν δοκιμάσει τις δυνάμεις του, με τα γνωστά αποτελέσματα, στον ΕΟΠΥΥ ,είχε περάσει κι αυτός από τον ΟΓΑ. Στη διοίκηση του ΟΓΑ τοποθετείται τώρα γνωστό κομματικό στέλεχος της ΝΔ, προφανώς για να συνεχίσει την κομματική κακοδιαχείριση του ασφαλιστικού οργανισμού. Στη διοίκηση του ΙΚΑ παραμένει ανώτατο κομματικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος ήταν για ένα διάστημα και ταμίας του κόμματος. Τη διπλή ιδιότητα του διοικητή του ΙΚΑ και του ταμία του κόμματος συνδύαζε επί κυβέρνησης Καραμανλή ένα «γαλάζιο» αυτή τη φορά στέλεχος, που είχε τραγικό τέλος.
Από τη στιγμή που συνεχίζεται η κομματοκρατία στους ασφαλιστικούς οργανισμούς, δεν πρόκειται να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης και τη στρατηγική τους. Θα εφαρμόζονται οριζόντιες περικοπές σε βάρος των ασφαλισμένων χωρίς να επιτυγχάνεται ο στόχος της οικονομικής εξυγίανσης, που είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση που ξεπερνάει τις δυνατότητες των κομματικών παραγόντων και των κομματικών επιλογών.
Στους ΟΤΑ δεν πρόκειται να επιτευχθούν οι στόχοι γιατί ο παραδοσιακός δικομματισμός, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, έχει χάσει τον πολιτικό και διοικητικό έλεγχο. Στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης δεν πρόκειται να επιτευχθούν οι στόχοι γιατί αυτοί που δηλώνουν εκσυγχρονιστές σε ό,τι αφορά στη διαχείριση των ΟΤΑ εφαρμόζουν παραδοσιακές κομματικές συνταγές στο χώρο των ασφαλιστικών ταμείων. Προγραμματισμένη δείχνει η διαχειριστική αποτυχία και σε ό,τι αφορά τα νοσοκομεία του ΕΣΥ, όπου δεν υπάρχει σοβαρός έλεγχος των δαπανών, στη διαχείριση της φαρμακευτικής δαπάνης, η οποία παραμένει στα χέρια των κυβερνητικών παραγόντων και των κυκλωμάτων που προκάλεσαν τη μεγάλη αύξησή της την περίοδο 2004-2009, και φυσικά στο χώρο των προμηθειών των ενόπλων δυνάμεων, όπου όλοι εξυπηρετούν και αυτοεξυπηρετούνται επικαλούμενοι… εθνικούς λόγους.

Έρχονται νέα μέτρα

Με βάση τον πολιτικό συμβιβασμό της ελληνικής κυβέρνησης με τους πιστωτές του ελληνικού Δημοσίου, οι μεγάλες δημοσιονομικές αποκλίσεις από τους στόχους του τρίτου μνημονίου θα αντιμετωπιστούν με πρόσθετα ισοδύναμα μέτρα, που θα εφαρμοστούν μέσα από μια «αυτόματη» διαδικασία. Θα υπάρξουν, λοιπόν, νέες μειώσεις λειτουργικών δαπανών, που μπορούν να οδηγήσουν στην ουσιαστική εξαφάνιση του κράτους πρόνοιας, ή νέες μειώσεις στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, που μπορεί να αποτρέψουν την προγραμματισμένη για τα τέλη του 2014 έξοδο της ελληνικής οικονομίας από την ύφεση. Οι αυτόματες μειώσεις δαπανών εξαιτίας των νέων δημοσιονομικών αποκλίσεων θα αποδειχθούν «τυφλές», με την έννοια ότι θα συμβάλλουν στην επιδείνωση της κατάστασης αντί για την αντιμετώπιση του προβλήματος.